دکتر محمدرضا اخضریان کاشاني در وبینار علمی که توسط انجمن علمی جامعه شناسی سیاسی ایران با همکاری مرکزمطالعات  فرهنگ سیاسی و روابط بین الملل ماه ،موسسه پژواک معاصر واتحادیه انجمن های دانشجویی علوم سیاسی 21بهمن 1400 مصادف با ایام پیروزی انقلاب اسلامی ایران برپاشد .به چرايي، دستاورد و آسيب شناسي انقلاب اسلامي ايران از منظر هرم سه گانه قدرت به منظور توسعه سیاسی ومطلوب در جهت ایفای رشد بیشترجمهوری اسلامی پرداخت.امید است با بهره برداری لازم از سخنان علمی دلسوزان کشور بتوانیم  ایران عزیز را مقتدرانه برای رسیدن به جامعه مطلوب که مد نظر مقام معظم رهبری حضرت آیت الله  خامنه ای است همراهی نماییم .

 الف) چرایی دستاوردها و آسیب شناسی انقلاب اسلامی : برهم خوردن تعادل هرم خدا ، شاه ،مردم عاملی موثر در ایجاد انقلاب   

دکتر محمد رضا اخضریان کاشانی عضو هیات علمی دانشگاه تهران وعضو انجمن علمی جامعه شناسی سیاسی ایران در مورد چرایی به وجود آمدن انقلاب اسلامی به نقش هرم سه گانه خدا ، شاه، مردم درطول دوران هاي تاریخی ایران اشاره کرد وافزود :هرم سه گانه خدا(ایدئولوژی های موجود در جامعه ) ، شاه ( به معنی حکومت ) و مردم(توده ) در طول تاریخ هر گاه از توازن فاصله گرفته وتعادل آن به هم خورده است سلسله ها تغییر کرده است .در چرایی انقلاب اسلامی ایران درکنار عامل زمينه اي و ساختاري برهم خوردن  توازن هرم خدا  شاه ،مردم چند عامل ديگر موثر بود:

• نارضایتی مردم
• وجود روحیه انقلابى
• بروزایدئولوژی جدید (ولايت فقيه و حکومت اسلامي)
• احزاب و گروه هاي نقش آفرین
• فرايند مدیریت جريان انقلاب

این عناصر را مي توان مهمترين مولفه هاي چرایی انقلاب ایران دانست.

در کنار اين مولفه ها بايد از نقش عواملي چون دولت استبدادی، مسائل اجتماعی و سیاسی، عوامل خارجی نيز ياد کرد که نقش مکمل يا سرعت بخش به روند انقلاب ايفا کردند.

در انقلاب اسلامی ایران با این مسئله مواجه بودیم که شاه کارکرد خود را از دست داد و تلاش نمود خود را در جایگاه خدایی تعريف کند که با ایدئولوژی و مذهب جامعه در تعارض بود و خشم نهاد مذهب و توده هاي جامعه را به همراه داشت. از سوي ديگر با اينکه مردم از دوره مشروطه مستمرا خواهان نقش آفريني در سرنوشت خود بودند، شاه با ناديده گرفتن جايگاه مردم زمينه نارضايتي توده ها را فراهم تر ساخت.

نتيجه اين وضع، برهم خوردن توازن هرم قدرت و فروپاشي نظام سلطنت بود.

ب) دستاوردهاي انقلاب اسلامی: حذف نظام سلطنت و در راس قرار گرفتن مردم وتوجه به استقلال و آزادی

در انقلاب اسلامی ایران برخی به نادرست دستاوردهاي آن را محصولات  و خدمات فناورانه مثل جاده و کارخانه يا بهبود سطح اقتصادی مردم معرفي می کنند.

بهبود معیشت و پیشرفت تکنولوژی و امثال آن جزو وظایف اساسی هر حکومتی است و نمي توان به عنوان دستاورد انقلاب اسلامی مطرح نمود.

آنچه به عنوان دستاورد در انقلاب اسلامی ایران مورد توجه و تاکید مردم، رهبرکبیر انقلاب ومقام معظم رهبری بوده است؛ بحث مردم و در راس هرم قدرت  قرارداشتن آنان است. قبل از انقلاب مردم در قاعده هرم قدرت بودند اما با وقوع انقلاب مردم به ميانه اين هرم وارد و تا سطوح بالاتر نيز ارتقا يافتند.

حذف نظام سلطنت چند هزار ساله که نتیجه تلاش هفتاد ساله مردم ایران از مشروطه به بعد بود از دستاوردهایی است که در سال ۵۷ به تحقق پیوست .از بین بردن قداست ظل اللهی سلطان وپادشاه و مبنا قرار دادن مردم بي ترديد مهمترين دستاورد انقلاب اسلامی تلقی می شود. چنانکه شعارهاي بنيادين انقلاب همچون استقلال و آزادی را مي توان ازدیگر  دستاوردهای نسبي انقلاب دانست که در برخی موارد تا حدودی محقق شده وبرخی دیگر نیاز به تلاش بيشتر و صرف وقت طولاني تردارد.

ج) آسیب شناسی جمهوري اسلامي : ضعف عناصر ساختاري و نهادهاي حکمراني

رمز توفیق و عدم توفیق در کشور به ساخت ، پیوند و رابطه میان سه عنصر دین و عقايد، مردم، نظام رهبری(حکومت) بر می گردد.  آسیب شناسی انقلاب هم از همین زاویه است: هرجا یکی از این سه عنصر کمتر مورد توجه بوده توفیق نيز کمتر بوده است. هریک از این سه عنصر به تنهایی توان پیشبرد انقلاب را ندارد. تنها جریان اصیل انقلاب، باورمندان به هرسه عنصر بوده اند که انقلاب را حفظ کرده اند.

چالش ديگر جمهوري اسلامي عدم آمادگي نهادهای پیشران براي گام دوم است:

نهاد علم( حوزه و دانشگاه)، نهاد عدالت، نهاد فرهنگ، نهاد اقتصاد، نهاد سياست و مشارکت و... هنوز ظرفيت و توان پيشراني انقلاب در گام دوم را ندارند.

 چالش ديگر نظام، عدم اجماع نخبگان بر مفاهیم بنیادین مثل مفهوم مشروعیت، قانون و اختیارات ولی فقيه،‌ ساختار حکومت(ریاستی، پارلمانی و...) در طول چهل سال گذشته است که بايد در يک نقطه متوقف شده و اجماع عملياتي ايجاد شود.

نوشتن دیدگاه